تا حالا با کسانی مواجه شده اید که پس از یک رخداد بسیار نامنتظره (مثل افزایش غیرمنتظره انس جهانی طلا پس از شهادت سپهبد سلیمانی) شروع میکنند به انواع تحلیل ها و اینکه کاملا قابل پیش بینی بوده است؟! یا مثلا راجع به بیت کوین!
اینستاگرام پر است از کسانی که راجع به بیت کوین چنین میگویند:
“آیا میدانید اگر در سال ۲۰۰۵ معادل یک میلیون از درآمد خود را بیت کوین خریده بودید هم اکنون یک میلیاردر به تمام معنا بودید؟!”
ویا کسانی که فعالان حوزه بورس را سرزنش میکنند که ما گفته بودیم بورس ریزش سنگین میکند! و سپس شما را ارجاع میدهند به کتاب هایی نظیر “اقتصاد خرد” اثر دومینگ سالواتوره و به گونه ای این موضوع و هوشمندی خود را شوآف (Show Off) میکنند که بعضا شنوندگان احساس حماقت میکنند! جهش دلار از ۱۲۰۰ تومان به حدود ۴۰۰۰ هزار تومان و سپس ۱۴۰۰۰ تومان را چطور؟! ممکن است الان بگویید قابل پیش بینی بود. باشد کمی صبر کنید. #اندکی_تامل.
شخصا بارها و بارها پس از رخدادهای غیرمنتظره با شومن های کروات زده (اصطلاح مورد استفاده توسط #صدرا_علی_آبادی) برخورد داشته ام. شما چطور؟!
به این ها می گویند قوی سیاه! داستان قوی سیاه چیست؟
رویدادی نامنتظر با پیامدی عظیم که بعد از رخداد قابل تبیین و پیشبینی مینماید. به زبان ساده‌تر قوی سیاه سه ویژگی دارد: ۱٫تقریبا غیر قابل پیشبینی است بنابراین ما احتمال رخداد آن را بسیار پایین ارزیابی می کنیم.| ۲٫پیامد های آن عظیم و بزرگند| ۳٫ بعد از وقوع، انسان‌ها ادعا میکنند که چنین رویدادی قابل پیشبینی بود!
و اما چرا قوی سیاه؟ قبل از اینکه استرالیا کشف شود، همه فکر می کردند که قوها سفید هستند تا اینکه در استرالیا قوهایی کشف شدند که نه تنها سفید نبودند بلکه اتفاقا برعکس، سیاه هستند! میلیون ها بار دیدن قوهای سفید باعث نمی شود که قوهای سیاه وجود نداشته باشند.
قوهای سیاه نماد “رخدادهای مبهوت کننده” هستند. از آن جهت مبهوت کننده اند که کسی آن را پیش بینی نمی کرد و برای آن هم آماده نبود. چرا؟ به این دلیل که ما آدم ها با نگاه کردن به تجربه گذشته (تاریخ)، می خواهیم آینده را پیشبینی کنیم. و بدیهی است که در گذشته موبایل اختراع نشده بود. داعش وجود نداشت. هیتلر به دنیا نیامده بود. اتحاد جماهیر شوروی فرو نپاشیده بود و زلزله کرمانشاه و سیل گلستان نیامده بود.
“نسیم طالب” مردم را در رابطه با قوهای سیاه به دو دسته تقسیم میکند: پیشگویانی که با مدلهای ریاضی و نمودار گاوس تلاش میکنند دنیا را به شکل میانستان (واژه سازی خود نسیم طالب است) ببینند حال که نیست و به همین دلیل پیشگویی شان به خطا میرود. و کسانی که بعد از این که قوی سیاه رخ داد با تلاش برای برقراری رابطه‌ی علت و معلولی میخواهند نظریه و فرضیه از آن استخراج کنند. به نوعی طالب هر آنچه که در دانشگاه ها میگذرد را به تمسخر میگیرد. او میگوید دانشگاه محیط را شبیه سازی میکند و آن شبیه سازی سوگیری ایجاد میکند. مثل بدنسازی که در باشگاه ورزش میکند اما نمیتواند در دنیای واقعی حتا یک سنگ را بردارد. او اقتصاددان‌ها را محکوم میکند که با مدل‌هایشان نسبت به دنیای واقعی کوری و نابینایی ایجاد میکند که در همان نقاط کور قوهای سیاه خوابیده‌اند.
دقت کنید که قوهای سیاه همیشه منفی نیستند بلکه می تواند تاثیرات مثبت داشته باشد: موبایل، هوش مصنوعی، رمز ارزها و رای آوردن مهاجرین و اقلیت ها در انتخابات کشورهای پیشرفته؛ همه قوهای سیاه مثبت هستند.(برگرفته از مقاله #مجتبی_لشکر_بلوکی)
اولین کار این است که بپذیریم که تعیین احتمال رخدادهای مبهوت کننده (کشف قوهای سیاه) با استفاده از روش‌های علمی قابل محاسبه نیست. متاسفانه خبرگان هم در این زمینه به اندازه عوام قدرت پیش بینی و پیش گویی دارند. پیش فرض های ما باعث می شود که نسبت به دیدن قوهای سیاه کور باشیم.
دومین کار این است که علاوه بر توجه به پارامترهای قطعی (آینده قطعی) و سناریوهای احتمالی (آینده های محتمل)، قوهای سیاه (آیندهای نامحتمل) را هم در نظر بگیریم. چگونه؟ به آینده های نامحتمل فکر کنیم از بین آینده های نامحتمل آنهایی که تاثیرات خیلی اساسی روی ما دارند را شناسایی کنیم و سپس از خود بپرسیم که اثرات آن چیست و سپس چگونه می توان از اثرات منفی آن آسیب ندید و یا اثرات مثبت آن استفاده کرد؟ مثلا ما فکر می کنیم تا کنون هیچ بانکی در ایران ورشکست نشده، اگر هم ورشکست شود بانک مرکزی جبران می کند. چرا؟ چون در گذشته چنین چیزی رخ نداده. اما شاید یک دفعه فهمیدیم یک قوی سیاه لعنتی وجود دارد و دقیقا همان بانکی که ۱۰۰% سپرده ما در آن جاست ورشکست شد و ….
ما شاید نتوانیم جلوی سیل، زلزله، جنگ، تورم هزار درصدی را بگیریم. اما می توانیم در معرض یک رخداد باشیم یا نباشیم و یا می توانیم اقدامات جبرانی- پوششی برای آن ها داشته باشیم یا خیر. کسی که روی گسل خانه دارد، نسبت به زلزله بسیار آسیب‌پذیرتر از دیگران است. ما نمی توانیم جلوی زلزله را بگیریم، حتی نمی‌توانیم بگوییم چه زمانی زلزله می آید؟ اما می توانیم در منطقه خطر زندگی نکنیم. همچنین آمادگی روانی، ذهنی، بدنی و غذایی لازم را برای زلزله داشته باشیم.
ما نمی توانیم جلوی ورشکستگی بانک مان را بگیریم اما ….
ما نمی توانیم مانع گسترش هوش مصنوعی شویم اما …
ما نمی توانیم جلوی پیدایش رمزارزها را بگیریم اما …
تجربه تاریخی نشان داده، ایران سرزمین قوهای سیاه است، قوهای سیاه هم تاثیرات مثبت هم تاثیرات منفی بالایی دارند. نمی توانیم قوهای سیاه را صید کنیم یا رام کنیم، اما می توانیم با اقداماتی خود را برای قوی سیاه بعدی آماده کنیم.
برای تجویزهای راهبردی شما را به خواندن کتاب قوی سیاه ترغیب میکنم. #بهترین_کتابهایی_که_خوانده ام
برداشت از مطالعه کتاب و نقدهای موجود در فضای مجازی از جمله: مقاله #مجتبی_لشکر_بلوکی و #صدرا_علی_آبادی
